γράφει ο Σωτήρης Αθηναίος

Ό,τι είναι κοντά μας, συνήθως, δεν το εκτιμάμε και γι αυτό για τους περισσότερους απ εμάς το Λαύριο είναι μια άχρωμη εργατούπολη, κοντά στην Αθήνα. Το Λαύριο, όμως, είναι γνωστό παγκοσμίως ως μία από τις τρεις  περιοχές του πλανήτη με τα αρχαιότερα μεταλλεία,οι άλλες δύο βρίσκονται:  στην Ινδία και στην Ισπανια (Rio Tinto).

Η λέξη λαύρα στα αρχαία ελληνικά σημαίνει  στοά, πέρασμα και άρα το Λαύρειον από την αρχαιότητα ήταν ο τόπος των μεταλλευτικών στοών. Πριν από το 1000 π.Χ. ονομαζόταν Θορικό, ενώ κατά τον Μεσαίωνα ήταν γνωστό με το όνομα Εργαστήρι.

Το Λαύριο, σήμερα, είναι ένα από τα σημαντικότερα λιμάνια της Αττικής (πληθυσμός: 10.000 κατ., 7χλμ από το Σούνιο και 52 χλμ, οδικώς,  από την Αθήνα). Από την αρχαιότητα ήταν γνωστά και πολύτιμα (για τους Αθηναίους) τα μεταλλεία ασημιού.  Με την έναρξη των Περσικών Πολέμων, καθιερώθηκε ο «ναυτικός νόμος» του Θεμιστοκλή, δηλαδή  οι Αθηναίοι χρησιμοποίησαν τα έσοδα των μεταλλείων για τη ναυπήγηση του στόλου που νίκησε τους Πέρσες στη Σαλαμίνα (480 π.Χ), μέσα σε 2 μόνο χρόνια κατάφεραν να κατασκευάσουν 200 τριήρεις!!!

Το 1861, αναζωπυρώθηκε το ενδιαφέρον για νέα εκμετάλλευση του λαυρεωτικού πλούτου από την εταιρεία ιταλο-γαλλικών συμφερόντων Roux-Serpieri-Fressynet C.E., η οποία λειτούργησε μέχρι το 1977. Η εταιρεία, αρχικά,  επεξεργαζόταν τις αρχαίες σκουριές (δηλαδή, «έπλεναν» το μετάλλευμα που πέταγαν οι αρχαίοι για να πάρουν το ασήμι.  Οι σωροί των σκουριών σε όλη την Λαυρεωτική ανέρχονταν σε 1.500.000 τόννους με 10% μόλυβδο και 50 γραμ. άργυρο στον τόννο σκουριάς. 

Η εταιρεία έδωσε ζωή στους φτωχούς εργάτες της εποχής, αλλά όπως ήταν αναμενόμενο λειτουργούσε με αυθαίρετους, αυταρχικούς, αποικιοκρατικούς όρους. Πολλά έχουν ειπωθεί για το εργατικό ζήτημα του Λαυρίου (υπήρξε ο πρώτος εργατικός οικισμόςπου οικοδομήθηκε απ’ αρχής στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος κατά το πρότυπο μιας «company town») αλλά η πιο ενδιαφέρουσα, κατά τη γνώμη μου, είναι μια απίστευτη (αγγίζει τα όρια του μύθου) φάρσα που ετοίμασαν οι εργάτες στο αφεντικό τους: Ο Ιταλός Ιωάννης Βαπτιστης Σερπιέρη (Ρίμινι, 1832- Λαύριο, 1887) ήταν γνωστός για την σκληρότητα του απέναντι στους μεταλλωρύχους. Όμως, οι διάδοχοι του ανάγκασαν τους φτωχούς εργάτες να φτιάξουν ένα αγάλμα (με δικά τους έξοδα ή με έξοδα του δημοσίου) στο αφεντικό τους.

Οι μεταλλωρύχοι ζήτησαν, στα κρυφά, τη βοήθεια του ποιητή Σουρή (1853-1919) και εκείνος τους έγραψε ένα ποίημα για να το σκαλίσουν στη βάση του αγάλματος. Όλα έγιναν με απόλυτη μυστικότητα και την ημέρα των εγκαινίων οι επίσημοι τράβηξαν το σεντόνι και διάβασαν εκπληκτοι:

Τι μας θωρείς ακίνητος   
και δεν μας κατουράς
αφού και ανδριάντα
σε αξίωσε η Ελλάς…

Για το αν χαράκτηκε στη βάση του αγάλματος αμφισβητείται. Το σίγουρο είναι ότι ο Σουρής το δημοσίευσε, καυτηριάζοντας την υποκρισία της εποχής του. Για να μη νομίζετε ότι η ελευθεροτυπια είναι αποκλειστικό προνόμιο της εποχής μας!!!
Το Λαύριο ήταν η πρώτη Ελληνική πόλη που χρησιμοποίησε τηλέφωνο (1882) και η πρώτη που ηλεκτροφωτίστηκεμε λάμπες βολταικού τόξου (1887). Σήμερα, το υπερσύγχρονο λιμάνι του Λαυριου πρωτοπορεί και πάλι, αφου φιλοξενεί την πρώτη βάση υδροπλάνων στη Ν. Ελλάδα (από την εταιρεία Airsea Lines). Η ένταξη υδροπλάνων, στο συγκοινωνιακό σύστημα της χώρας αποτελεί πανευρωπαϊκή πρωτοπορία και καθιστά την Ελλάδα επικεφαλής του νέου μεταφορικού μέσου.

Το Λαύριο, επίσης, πρωτοπορεί και στον τομέα του σύγχρονου ελλιμενισμού. Η Olympic Marine είναι η μεγαλύτερη μαρίνα ελλιμενισμού και υποστήριξης σκαφών αναψυχής στην Ελλάδα – και μία από τις πιο σύγχρονες μαρίνες σκάφων αναψυχής στα Βαλκάνια και στην Ανατολική Μεσόγειο. Η μαρίνα μπορεί να εξυπηρετεί τον ελλιμενισμό 680 σκαφών και τη διαχείμαση 1000 μεγάλων σκαφών και περίπου 300 μικρών σκαφών και φουσκωτών.

Και αν έχετε, ήδη, αρχίσει να σιγοτραγουδάτε το αγαπημένο τραγούδι του Μ. Χατζιδάκι (σε ποίηση του Ν. Γκάτσου) «…Ποιος είναι απόψε ο τυχερός στο Λαύριο γίνεται χορός…», καλό είναι να γνωρίζετε ότι αναφέρεται στο Λαύριο, γιατί εκεί δινόταν ο πιο σημαντικός προπολεμικός χορός της κοσμικής Αθήνας (μετά, βέβαια, τον χορό των Ανακτόρων και της σχολής Ευελπίδων)

Πηγή